Биләр шәһәрчегендә археологик өйрәнүләр
2025 елның июлендә А.Х. Халиков исемендәге ТР Фәннәр академиясе Биләр дәүләт музей-тыюлыгы белән берлектә, Алексеевск районы администрациясе ярдәме белән, Алексеевск районындагы Биләр шәһәрчегенең эчке үзәк өлешендә кыр археологик тикшеренүләре уздырды.
Фәнни тикшеренүләр Археология институтының фәнни хезмәткәре җитәкчелегендә үткәрелгән, ә җир эшләре елдан-ел экспедициядә катнашу өчен килгән Энтузиастлар волонтерлары тарафыннан башкарылган.
2023-2025 еллар сезонында тикшерелә торган участокта өч ел эшләү дәверендә 12дән артык объект ачыкланган, алар җимерелгән металлургия горннары калдыкларыннан, шулай ук ике (фаразланганча) монументаль кирпеч бинаның җимерелгән калдыкларыннан гыйбарәт булган. XI-XII гасырлар һәм X - XI гасырлар чиге биналарны алдан утка тоту.
Бу чорда Металлургия һәм тимерчелек инструментлары, күп санлы тимер эшләнмәләр, әзер тимердән эшләнмәләр, рун билгеләре булган сфероконуслар, сөяктән эшләнмәләр, пыяла тәрәзә фрагментлары, бизәнү әйберләре, көнкүреш әйберләре һәм башка бик күп әйберләрдән торган байтак шәхси материал җыелган, ул һәйкәлнең Х йөздән алып XIII йөзнең беренче өчтән беренә кадәрге матди культурасын характерлый.
Предметларның һәм мәдәни катламның кайдан килеп чыгуын тикшерү һәм даталау буенча галимнәр бу урын XIII йөзнең беренче өчтән берендә металлургия эшкәртү үзәгенә әверелгән һәм монголлар һөҗүме һәм 1236 ел вакыйгалары алдыннан ныгытылган шәһәрнең эчке өлешенә күчерелгән дигән фикергә килгәннәр.