Иван Гущин 2024 елда Татарстан Республикасында мәдәни мирас объектларын саклау һәм торгызу буенча башкарылган эшләр турында сөйләде
2024 нче елның 29 нчы октябрендә Татарстан Республикасының мәдәни мирас объектларын саклау комитеты рәисе Иван Гущин ТР Хөкүмәте Йортында 2024 нче елда Татарстанның мәдәни мирас объектларын саклау һәм торгызу мәсьәләләренә багышланган брифинг үткәрде.
Бүгенге көндә Татарстанда 5912 мәдәни мирас объекты исәпләнә, алар арасында 2259 архитектура һәйкәле, 3054 археология объекты һәм 599 шәһәр формалаштыручы объект.
БРИКС саммитына әзерлек кысаларында мәдәни мирас объектларын саклау буенча Татарстан Республикасы Комитеты Казан мэриясе белән берлектә тарихи үзәк һәм тарихи биналарны әзерләү эшенә җәлеп ителде. Игътибар зонасында 80нән артык архитектура һәйкәле бар иде. Көтелгәнчә Казан Кремле объектлары, Мәрҗани мәчете, Казан Изге Ана иконасы соборы игътибарны аеруча җәлеп итте..
Казан Ратушасында-Карл Маркс урамындагы Дворяннар җыелышы бинасында масштаблы торгызу эшләре башкарылды. Казанның тимер юл вокзалы бинасында БРИКС илләре делегацияләрен кабул итү өчен эчке бүлмәләр ремонтланды һәм реставрацияләнде. Казан Кремле ансамбле объектларын яңарттылар-Төньяк корпус, Юнкерлар училищесы, Сөембикә манарасы.
Казанда ремонттан соң Алафузов театры бинасы ачылды. Яңартылган объектта сәләтле балалар һәм яшьләрнең иҗади потенциалын үстерү һәм тормышка ашыру өчен барлык шартлар да тудырылган: остаханәләр һәм лабораторияләр, уникаль тавыш яздыру студиясе, хореография залы эшли.
Мәрҗани мәчетендә масштаблы реставрация үткәрелде. Авариягә каршы комплекслы эшләр башкарылган: фундаментлар көчәйтелгән, диварлар кирпечтән салынган, мәчетнең гөмбәзләре һәм фасадларындагы ярыкларга ремонт ясалган, түбә конструкциясе ныгытылган. Хәйрия акчалары хисабына 1801-1805 еллардагы Яңа Бистә мәчете (Ак мәчет) торгызылды.
Мөселман изге урыннарын реставрацияләү исемлеге бик зур. Бер үк вакытта республикада православие храмнарын да торгызалар. Быел республика өчен әһәмиятле булган объектта - Казансу елгасында һәлак булган сугышчылар һәйкәлендә эшләр яңадан башланды. Төзүчеләр һәм реставраторлар алдына барлык комплекслы эшләрне 2025 елда тәмамлау бурычы куелган. Зәй районы Югары Баграж авылында агач Троица чиркәвен реставрацияләүгә керештеләр.
2024 елда Татарстанда мәдәни мирас объектларын саклау эшләре дәвам итә. «П. К. Ушков һәм К» завод конторасын - Менделеевскидагы туган якны өйрәнү музее бинасын реставрацияләүнең беренче этабы тәмамлана, анда һәйкәлнең бер өлешен ремонтлау-реставрацияләү эшләре башкарыла: авария хәлендәге янкормалар сүтелә, тарихи ишек һәм тәрәзә уемнары торгызыла, таш өслеге һәм фасад диварлары җөйләре реставрацияләнә, җимерелгән аркылы тшәмәләр һәм кәрнизләр өлешчә торгызыла һ. б.
Шулай ук Чистай, Арча, Югары Ослан, Әтнә һәм башка районнарда тарихи һәйкәлләрне торгызу дәвам итә.
Комитет эшенең мөһим юнәлеше-мәдәни мирас объектларын дәүләт исәбенә алу. Агымдагы елда дәүләт программасы кысаларында Тарихи-мәдәни дәүләт экспертизалары уздыру оештырылды, шулар нигезендә 19 мәдәни мирас объекты мәдәни мирас объектларының бердәм дәүләт реестрына кертелде. Объектлар Казан территориясендә, Югары Ослан, Зәй, Минзәлә, Актаныш, Кукмара районнарында урнашкан.
Спикер билгеләп үткәнчә, һәйкәлләрне саклау - реставрация эшләре генә түгел. Аның тирәсендәге территорияне кору һәм үстерү дә мөһим бурыч булып тора. Әлеге эшне башкарудагы корал – аның тирәсендәге сак зоналарын раслау. 117 мәдәни мирас объектына карата сак зоналары проектларын эшләү буенча эш алып барыла, мондый объектлар күбесенчә тарихи җирлекләр территорияләрендә урнашкан. Һәйкәлнең һәм сак зоналарының чикләрен раслап, аларны кадастр исәбенә кую тәэмин ителә. Хәзер мөмкин булган чикләүләр турындагы мәгълүматлар “пространство мәгълүматлары милли системасы” порталында ачык һәм аңлаешлы чагыла. Шул ук системага мәдәни мирас объектлары бәйле барлык чикләүләр турында мәгълүмат йөкләнгән.
Комитет эшчәнлегенең тагын бер юнәлеше-археологик мирас объектларын саклау. Комитет эше барышында, Татарстан территориясендәге тикшерүләр нәтиҗәсендә элек билгеле булмаган 100 гә якын археология һәйкәле табылган. Археология һәйкәлләрен ачыклау һәм саклау комитет тарафыннан даими рәвештә алып барыла.
2025 елда Бөек Җиңүнең 80 еллыгы киң билгеләп үтеләчәк. Бөек Ватан сугышының катнашучылары һәм вакыйгалары турындагы истәлекне мәңгеләштерүче мәдәни мирас объектларына аерым игътибар бирелә. Республикада дәүләт саклавында барлыгы 57 объект исәпләнә: күмү урыннары, һәйкәлләр, бюстлар. Хәзерге вакытта 18 объектны мәдәни мирас объектларының бердәм дәүләт реестрына кертүмаксатында дәүләт тарихи-мәдәни экспертиза үткәрелә.
Фотоны ТР Рәисе Матбугат хезмәте тәкъдим итте.